काठमाण्डौ । यहाँ थोरै व्यक्तिहरू छन्, जसले धेरै पैसा कमाउँछन्, तर तिनीहरूको पैसा धेरै छिटो खर्च हुन्छ र तिनीहरूको सम्पूर्ण बजेट गडबड हुन्छ। यसको सबैभन्दा ठूलो कारण भनेको उनीहरूलाई पैसाको सही व्यवस्थापन कसरी गर्ने भन्ने थाहा नहुनु हो। 

कति पैसा कहाँ खर्च गर्ने र कति बचत गर्ने र लगानी गर्ने भन्ने बारे सही रणनीति बनाउनु भयो भने तपाईका सबै आवश्यकता पूरा हुनेछन् र भविष्यका लागि पनि राम्रो बचत गर्न सकिनेछ । यहाँ पैसा व्यवस्थापनसँग सम्बन्धित सूत्र जान्नुहोस्, जुन यस मामिलामा धेरै उपयोगी हुन सक्छ।

५०–३०–२० सूत्र
के तपाईंले कहिल्यै ५०–३०– २० नियमको बारेमा सुन्नुभएको छ ? यो नियम पैसाको व्यवस्थापनका लागि धेरै उपयोगी छ। यसको अर्थ कमाई–खर्च–बचत हो। यसको मतलब तपाईले कमाउनुभएको सबै पैसामध्ये, लगभग ५० प्रतिशत परिवारको आवश्यकतामा खर्च हुन्छ। तपाईं यसको लागि केही गर्न सक्नुहुन्न। तर बाँकी ५० प्रतिशत व्यवस्थापन गर्नुपर्छ । यसमध्ये, तपाईं आफ्नो सौख पूरा गर्न ३० प्रतिशत खर्च गर्न सक्नुहुन्छ । जस्तै परिवारसँग चलचित्र हेर्न, यात्रा, किनमेल वा कुनै पनि काम जुन धेरै महत्त्वपूर्ण छैन, तपाईं यो केवल सौखका वा मनोरञ्जनका लागि गर्न चाहनुहुन्छ। 

अब रह्यो बाँकी २० प्रतिशतको कुरा । यसलाई कुनै पनि हालतमा बचत गर्नुहोस्। आफ्नो आम्दानीको कम्तीमा २० प्रतिशत बचत गर्ने बानी बसाल्नुहोस्।

एउटा उदाहरणबाट यसलाई थप प्रष्टसँग बुझौं ।

मानौं तपाईले हरेक महिना रु १००,००० कमाउनुहुन्छ। यस्तो अवस्थामा आफ्नो तलबमानलाई ५०-३०-२० को नियमअनुसार बाँड्नुहोस्। १००००० को ५० प्रतिशत ५० हजार हुन्छ जुन घरको आवश्यकता पूरा गर्न खर्च हुनेछ । ३० प्रतिशत भनेको ३० हजार हो, जसबाट तपाईले आफ्नो सौख पूरा गर्न तथा मनोरञ्जनका लागि खर्च गर्नुहुन्छ । बाँकी २० प्रतिशत भनेको २० हजार रुपैयाँ हो, जसलाई तपाईले कुनै पनि हालतमा बचत गर्नुपर्छ । 

हो, यदि तपाईं आफ्नो सौखलाई केही कम गरेर २० प्रतिशतभन्दा बढी नै पैसा बचत गर्न सक्नुहुन्छ भने, यो अझ राम्रो हुन्छ। तर यदि तपाईं यो गर्न चाहनुहुन्न भने, बचतका लागि कमाईको कम्तिमा २० प्रतिशत रकम राख्नुहोस्। 

यसरी मासिक २० हजार रुपैयाँ पनि बचत गर्न सकेमा एक वर्षमा २ लाख ४० हजार रुपैयाँसम्म बचत गर्न सकिन्छ ।

बचत कहाँ लगानी गर्ने ?
बुद्धिमानीपूर्वक पैसा खर्च गर्नुहोस्। ती अनावश्यक खर्चहरू जुन कटौती गर्न सकिन्छ, निश्चित रूपमा तिनीहरूलाई काट्नुहोस् र पैसा बचत गर्नुहोस्। यो बचत पैसा लगानी गर्नुहोस्।

पैसा लगानी गर्ने बानी बसाल्नुहोस्। यसका लागि वित्तीय औजारहरुको विषयमा पर्याप्त ज्ञान भएका व्यक्ति वा कम्पनीको सहयोग लिन सकिन्छ । प्रत्येक महिना राम्रो रिटर्न दिने उपकरणमा लगानी गर्न सके झनै राम्रो हून्छ । 

अहिले नेपालमा समेत एसआइपी योजनाहरु आएका छन् । तिनीहरुको औसत वार्षिक रिटर्न १५ प्रतिशत हाराहारी रहेको छ । यदि तपाईले २० वर्षका लागि मासिक २० हजारको दरले बचत रकम यस्ता एसआइपीमा लगानी गर्नुभयो भने २० वर्षपछि तपाईसँग ३ करोडभन्दा बढी रकम हुनेछ । त्यसबेलासम्म तपाईले ४८ लाख बचत गर्नुहुनेछ भने त्यसको रिटर्नसहित ३ करोड बढी तपाईले पाउनुहुनेछ । यदि यस्ता एसआइपीको वार्षिक औसत रिटर्न अझ बढ्यो भने तपाईको बचतको पैसाबाट आउने रिटर्नसहितको एकमुष्ट रकमको आकार अझै बढ्न सक्छ । 

नेपालमा हाल एनआइसी एशिया क्यापिटल, एनआइएमबी एस क्यापिटल, सिद्धार्थ क्यापिटल लगायतका मर्चेन्ट बैंकहरुले एसआइपीहरु सञ्चालनमा ल्याएका छन् । 

आपतकालीन अवस्थाको सामना गर्नका लागि स्वास्थ्य बीमा, दुर्घटना बीमा आदि गराउनुहोस्। यसले अचानक परिस्थितिमा धेरै राहत दिन्छ। यो रणनीतिले आपतकालीन अवस्था नै आए पनि बचतको पैसा चलाइरहनुपर्दैन ।