काठमाण्डौ । सन् २०२० को सुुरुवातबाट अहिलेसम्म अमेरिकाका ठूला टेक्नोलोजी कम्पनीहरुबाट भारतमा लगानीको बाढी नै भित्रिएको छ । यी कम्पनीहरुले जनवरीबाट १५ जुुलाईसम्म भारतमा १७ अर्ब डलरको लगानी गरेका छन् । यसमा अमेजन, फेसबुुक र गुुगल जस्ता दिग्गज कम्पनीहरु समावेश छन् । यो लगानी भारतको टेक्नोलोजी उद्योगमा गरिएको २० अर्ब डलरको हिस्सा हो । 

कुुन कम्पनीको कति लगानी ?
अमेरिकाको दिग्गज ईकर्मस कम्पनी अमेजनले जनवरी १ मा १ अर्ब डलर लगानीको घोषणा गरेको थियो । फेसबुकले अप्रिलको अन्त्यमा भारतमा ६ अर्ब डलर लगानीको घोषणा गरेको थियो । गुुगलले गत साता अर्थात १५ जुलाईमा १० अर्ब डलर लगानीको घोषणा गरेको थियो । 

लामो समयपछिको परिवर्तन 
भारतमा देखिएको ठूलो लगानी रातारात भित्रिएको भने होइन । केही महिना पहिलेसम्म अमेरिकी टेक कम्पनीहरुको भारतीय नियामकहरुसँग टकराव चलिरहेको थियो । जसका कारण अमेरिकी कम्पनीका सीइओहरुले दिल्लीसम्मको यात्रा तय गर्नुु परेको थियो । तर, त्यतिबेलादेखि अहिलेसम्मको अवस्था बदलिसकेको छ । कोरोनाभाइरसका कारण विश्वको अर्थतन्त्र ठप्प भएको छ । भारत पनि यसबाट अछुुतो रहन सकेको छैन । यसका साथै भारत र चीनबीच प्रविधिलाई लिएर तनाव बढेको छ । भारतसँग तालमा ताल मिलाउँदै ट्रम्प प्रशासनले पनि चिनियाँ कम्पनीहरुमाथि अविश्वास जनाएको छ । अन्त्यमा चीन र हङकङबाट प्राप्त भइरहेको चुुनौतिसँग जुुध्नका लागि अमेरिकी टेक कम्पनीहरुका लागि भारत पहिलो रोजाईको रुपमा उदाएको छ । 

अमेरिकी कम्पनीहरुको रोजाईको दोस्रो कारण 
भारतको टेक कम्पनीहरुमा आएको बाढीको दोस्रो कारण भारतको डिजिटल अर्थतन्त्र पनि हो । भारतमा करीब ७० करोड इन्टरनेट प्रयोगकर्ता रहेका छन् । यीमध्ये करिब आधाजसो प्रयोगकर्ताहरु अनलाइनमा जोडिसकेका छन् । यो एउटा ठूलो फाइदा हो, जसलाई ठूला टेक कम्पनीहरुले धेरै दिनसम्म नजरअन्दाज गर्न सक्दैनन् । अमेरिका–भारत बिजनेश काउन्सिलमा टेक पोलिसीको प्रमुुखका रुपमा कार्यरत जे गुुलिसका अनुुसार अमेरिकी टेक कम्पनीहरुले भारत लामो समयसम्म राम्रो बजारको रुपमा रहिरहने विश्वास लिएका छन् । कम्पनीहरुले भारतको नियम धेरै नै सजिलो हुुन गइरहेको र यसमा खुलापन आउने विश्वास लिएका छन् । 

चीन पनि एउटा ठूलो कारण 
सिलिकन भ्यालिका कम्पनीहरु लामो समयदेखि चीन छाडिरहेका छन् । यसका लागि चीनको सेन्सरसिप म्याकेनिजम सबैभन्दा ठूलो जिम्मेवार रहेको छ । यसको अलावा चीनद्वारा हङकङमा थपिएको नयाँ सुुरक्षा कानुुन पनि ठूलो मुुद्धा हो । नयाँ सुुरक्षा कानुुनले हङकङको आधिकारिक संस्थालाई टेक प्लेटफर्म नियमन गर्ने अधिकार प्रदान गर्ने गर्दछ । यसमा चीनको राष्ट्रिय सुुरक्षालाई खतरा सिर्जना गर्ने पोस्टलाई डाउन गर्ने विषय पनि समावेश गरिएको छ । यस्तो नयाँ व्यवस्थापछि फेसबुुक, गुुगल र ट्वीटरले हङकङ सरकारसँग डेटा सेयर गर्न बन्द गर्ने जनाएका छन् । त्यस्तै टिकटकले पनि हङकङ छाड्ने घोषणा गरेको छ । 

चीनसँग कारोबार गर्न धेरै कठिन 
स्ट्यान्फोर्ड युुनिर्भसिटीमा कानुुन विज्ञान तथा टेक्नोलोजी प्रोग्रामका निर्देशक मार्क लैमलिले चीनमा कारोबार गर्न कठिन हुँदै गइरहेको बताएका छन् । उनका अनुुसार चीनमा यस्तो अवस्था सिर्जना भइरहेको छ कि त्यहाँ नैतिकताबाट सम्झौता नगरिकन कारोबार गर्न सकिँदैन । चिनियाँ प्रविधिप्रति अमेरिकाको अविश्वास निरन्तर बढिरहेको छ । गत साता मात्रै अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले चीनको प्रविधि कम्पनी हुुवावेको विस्तार योजनालाई असफल पार्नका लािग आफै अग्रसर भएका थिए । ट्रम्प प्रशासन निरन्तर चिनियाँ एप टिकटक र बाइट डान्सलाई प्रतिबन्ध लगाउन वकालत गरिरहेको छ ।

भारतले ५९ चिनियाँ एपमाथि लगाइसकेको छ प्रतिबन्ध 

लद्धाखको गलवान क्षेत्रमा सिमा विवाद उत्पन्न भएपछि भारत सरकारले टिकटक लगायत ५९ चिनियाँ एपहरुलाई प्रतिबन्ध लगाइसकेको छ । यसका साथै भारतको चीनसँगको टेक टेक सम्बन्ध न्यूनतम बिन्दुुमा पुुगेको छ । भारतीय बजारमा चिनियाँ स्मार्टफोनको दबदबा रहेको छ र भारतको स्टार्टअपमा चीनको ठूलो लगानी रहेको छ । चीनसँगको वर्तमानको तनावले भारत र अमेरिकाबीचको टेक सम्बन्धलाई लामो समयसम्मका लागि मजबुती प्रदान गर्न सक्ने देखिएको छ । 

भारत–अमेरिका टेक सम्बन्ध 
टफ्ट युुनिर्भसिटीको इन्स्टीटीयुुट फर बिजनेशमा अनुुसन्धान निर्देशकको रुपमा कार्यरत रवीशंकर चुतर्वेदी भारत र अमेरीकाको टेक सम्बन्ध लामो समय देखि रहिआएको बताउँछन् । अहिले हजारौ भारतीय इञ्जिनियरहरु अमेरिकाको सिलिकन भ्यालीमा काम गरिरहेका छन् । यसका साथै गुुगल, माइक्रोसफ्ट लगायतका अन्य कम्पनीहरुलाई भारतीय मूलका नागरिकले नेतृत्व गरिरहेका छन् । गुुलिसका अनुुसार डिजिटल क्षेत्रमा भारत र अमेरिकाबीच स्वभाविक तालमेल रहेको छ । कोरोना महामारीका कारण भारतीय घरेलुु बजारमा इन्टरनेटको प्रयोग व्यापक रुपमा वृद्धि भएको छ । जसले बजारमा भारतको उपस्थिति मजबुुत पारेको छ । 

जियोले प्राप्त गर्यो २० अर्ब डलर लगानी 
भारतमा अहिलेसम्म गरिएको टेक लगानी भारतका अर्बपति मुकेश अम्बानीको कम्पनी रिलायन्स इन्डस्ट्रीजको डिजिटल शाखा जियो प्लेटफर्मलाई प्राप्त भएको छ । यसमा फेसबुुकको कुुल लगानी र गुुगलको करिब आधा लगानी रहेको छ । जियो प्लेटफर्मले अप्रिलबाट अहिलेसम्म २० अर्ब डलरको लगानी जुुटाएको छ ।
(एजेन्सीको सहयोगमा धर्म मलाशीबाट तयार रिपोर्ट)