काठमाण्डौ । भारतका अधिकांश बजारमा टमाटरको मूल्य प्रतिकिलो १०० भारतीय रुपैयाँ(भारु) नाघेको छ । 

टमाटर थोक बजारमा प्रतिकिलो ६५ देखि ७० भारुमा बिक्री भइरहेको छ । एक साताअघि थोक बजारमा टमाटर ३०–३५ भारुप्रतिकिलोमा बिक्री हुँदै आएको थियो । खुद्रा बजारमा यसको मूल्य प्रतिकिलो ४०–५० भारु थियो । अर्थात् मूल्य झण्डै दोब्बर भएको छ ।

एक महिनाअघि अर्थात मे महिनामा उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्रलगायत धेरै राज्यमा टमाटर प्रतिकिलो २–५ रुपैयाँमा बिक्री भइरहेको थियो । अर्थात् एक महिनामा टमाटरको मूल्य १९०० प्रतिशतले बढेको छ ।

भारतको संघीय राजधानी दिल्लीमा टमाटर ७० देखि १०० रुपैयाँ प्रतिकिलोमा बिक्री भइरहेको छ । मध्य प्रदेशको बजारमा टमाटर ८० देखि १०० रुपैयाँ, उत्तर प्रदेशमा ८० देखि १०० रुपैयाँ, राजस्थानमा ९० देखि ११० रुपैयाँ र पञ्जाबमा ६० देखि ८० रुपैयाँमा बिक्री भइरहेको छ।

टमाटरको भाउ बढ्नुको ४ कारण

  • धेरै राज्यमा वर्षाका कारण टमाटर बालीमा क्षति पुगेको छ ।
  • कतिपय भाग चर्को गर्मीमा डुबेका छन्, जसले गर्दा उत्पादनमा ह्रास आएको छ ।
  • छिमेकी प्रदेशबाट पनि पर्याप्त मात्रामा टमाटर आपूर्ति हुन सकेको छैन ।
  • धेरै ठाउँमा गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष टमाटरको खेती कम भएको छ ।

छिमेकी राज्यबाट आपूर्ति कम, ढुवानी लागत बढेको छ ।

एक सातामा टमाटरको भाउ दोब्बर भएको दिल्लीको आजादपुर थोक बजारका टमाटर व्यापारी अशोक गणोरले बताए । हरियाणा र उत्तर प्रदेशबाट टमाटरको आपूर्ति कम भएकाले यस्तो भएको हो । टमाटरको आपूर्ति धान्न अन्य प्रदेशबाट टमाटर ल्याउने क्रममा ढुवानी खर्च बढेको हो ।

महाराष्ट्रको नारायणगाउँ क्षेत्रका किसान अजय बेल्हेकरले मे महिनामा टमाटरको मूल्य प्रतिकिलो २ रुपैयाँमा झरेको बताए। उचित मूल्य नपाउँदा किसानले बालीमा विषादी र मल प्रयोग गरेका छैनन् । जसका कारण बालीमा रोगको प्रकोप बढ्यो र उत्पादन घट्यो । जसका कारण भाउ बढेको हो ।

चक्रवातका कारण टमाटरको उत्पादनमा समेत असर परेको विज्ञहरुको अनुमान छ । गुजरात र महाराष्ट्र टमाटर उत्पादन गर्ने शीर्ष राज्यहरूमा पर्छन् जहाँ चक्रवातको प्रभाव देखिएको थियो। गुजरातमा टमाटर उत्पादनमा चक्रवातको प्रभावको प्रभाव मूल्य वृद्धिमा प्रतिबिम्बित भयो।

टमाटरको भाउ २ महिनामा घट्न सक्छ
टमाटरको नयाँ बाली आएसँगै १–२ महिनामा भाउ घट्ने अनुमान गरिएको छ । तमिलनाडु एग्रीकल्चरल युनिभर्सिटीका अनुसार टमाटरको बिरुवा तीन महिनाको भएपछि हप्तामा दुई पटक टमाटर टिप्न सक्छ। यी बिरुवाहरूले १–२ महिनाको अवधिमा फसल दिन्छ। यद्यपि, यो विविधता, माटो र मौसम परिस्थितिमा निर्भर गर्दछ।

चीनपछि भारत सबैभन्दा धेरै टमाटर उत्पादन गर्ने देश 
नेशनल हर्टिकल्चरल रिसर्च एण्ड डेभलपमेन्ट फाउण्डेशनका अनुसार भारत चीनपछि विश्वको दोस्रो ठूलो टमाटर उत्पादक हो। यसले करिब ७.८९ लाख हेक्टर क्षेत्रफलबाट करिब २ करोड टन टमाटर उत्पादन गर्छ जसको औसत उत्पादन प्रति हेक्टर करिब २५.०५ टन हुन्छ । ५६ मिलियन टन उत्पादनका साथ चीन शीर्ष स्थानमा छ ।

सन् २०२१–२२ मा भारतमा २ करोड टनभन्दा बढी टमाटर उत्पादन भएको थियो। यहाँ मुख्यतया दुई प्रकारका टमाटर खेती गरिन्छ । हाइब्रिड र स्थानीय। मध्य प्रदेश देशको सबैभन्दा ठूलो टमाटर उत्पादन गर्ने राज्य हो। यसपछि आन्ध्र प्रदेश, कर्नाटक, तमिलनाडु, ओडिशा र गुजरात सबैभन्दा धेरै टमाटर उत्पादन गर्ने राज्यहरू हुन्।

टमाटरसँगै अधिकांश तरकारी महँगो 
टमाटरबाहेक अन्य तरकारी पनि सामान्यभन्दा बढी मूल्यमा बिक्री भइरहेको छ । उदाहरणका लागि, एक किलो सिमीको मूल्य १२० देखि १४० रुपैयाँ(भारतीय रुपैयाँ) बीचमा रहेको छ । गाजरका केही जातको मूल्य एक सय रुपैयाँ नजिक पुगेको छ । एक किलो क्याप्सिकमको मूल्य पनि ८० रुपैयाँ नाघेको छ ।

नेपालमा पनि प्रभाव
नेपाली बजारमा पाइने अधिकांश तरकारी तथा सागसब्जी भारतबाटै आउने गरेको छ । भारतमै त्यस्ता तरकारी महङ्गो भएपछि त्यसको प्रभाव नेपाली बजारमा समेत पर्ने देखिन्छ । अझ केही दिनअघि भाउ ५ रुपैयाँ प्रतिकिलोमा पनि बिक्री नभएको भन्दै फालिएको टमाटरको मूल्य चर्को हुने सम्भावना समेत देखिन्छ । 

(भारतीय न्यूज एजेन्सीहरुको सहयोगमा तयार रिपोर्ट)