काठमाण्डौ । ‘द ग्रेट इन्डियन टेस्ट।’ यो नारा ७०–८० को दशकमा देशका जनताको ओठमा थियो। किनकि त्यतिबेला भारतको सबैभन्दा पुरानो स्वदेशी कोला ब्रान्ड क्याम्पा कोलासँग सम्बन्धित छ। यस समयमा जन्मदिन होस् वा विवाह समारोह, राजनीतिक जमघट होस् वा साथीभाइसँग रमाइलो गर्ने जताततै यसको प्रयोग हुन्थ्यो। तर, यो ९० को दशकमा बजारबाट विस्तारै हराउँदै गयो।

अब फेरि क्याम्पा कोला फर्किएको छ र एसियाकै धनीव्यक्ति मुकेश अम्बानीले यसलाई फेरि मार्केट लिडर बनाउने जिम्मेवारी लिएका छन्। यसले पेप्सी, स्प्राइट र कोका–कोलासँग सीधा प्रतिस्पर्धा गर्नेछ। 

भारतीय अर्बपति र रिलायन्स इन्डस्ट्रिज लिमिटेडका अध्यक्षको नेतृत्वमा रहेको मुकेश अम्बानीको रिलायन्स समूह यस गर्मीमा देशका जनताको तिर्खा मेटाउनको लागि देशी कोला ब्रान्डको साथ तयार छ। लामो समयदेखि कोलाको बजारमा राज गर्दै आएका पेप्सी, कोकाकोला र स्प्राइटजस्ता ब्रान्डले यसबाट कडा प्रतिस्पर्धा गर्ने भएका छन्। यो स्वदेशी ब्रान्ड गत वर्ष अगस्टमा २२ करोड रुपैयाँको सम्झौतामा मुकेश अम्बानीको पोर्टफोलियोमा सामेल भएको थियो र अहिले तीनवटा फ्लेवर लन्च गरिएको छ। सोडा कोला, लेमन र सुन्तला स्वादमा बजारमा ल्याइएको हो।

भारतमा क्याम्पा कोलाको सुरुआतका बारेमा कुरा गर्दा यसको इतिहास करिब ५० वर्ष पुरानो छ। देशमा कोला ब्रान्डको नाममा कोकाकोलाको दबदबा थियो। सन् १९४९ मा भारतमा प्रवेश गरेको कोका–कोला सन् १९७० को दशकसम्म देशको सबैभन्दा लोकप्रिय सफ्ट ड्रिंक ब्रान्ड थियो। विशेष कुरा के हो भने कोका कोलाको भारतीय व्यापार मुम्बईको प्योर ड्रिक ग्रुपले ह्यान्डल गरेको थियो। प्योर ड्रिंक्स ग्रुप सन् १९४९ देखि १९७० को दशकको प्रारम्भमा भारतमा कोका–कोलाको एकमात्र वितरक र बोतलर थियो।

सन् १०४९ देखि १९७७ सम्म कोका–कोला भारतको मार्केट लिडर रह्यो। त्यसपछि सन् १९७७ मा संकटकालपछि चुनाव भयो र जनता पार्टीको सरकार बनेको थियो। जर्ज फर्नान्डिसलाई त्यसपछि भारतमा सूचना तथा प्रसारण मन्त्रालयको जिम्मेवारी दिइएको थियो भने पछि उद्योग मन्त्रालयको पनि जिम्मेवारी दिइएको थियो। 

भारतमा स्वदेशी क्याम्पा कोला ब्रान्डको डेब्यूको सुरुआतमात्र थियो। वास्तवमा जर्ज फर्नान्डिसले पदभार ग्रहण गरेपछि देशमा रहेका सबै विदेशी कम्पनीलाई नोटिस जारी गर्दा १९७३ एफईआरए (फेरा) संशोधनको पालना गर्न अनिवार्य बनाएका थिए।

भारत सरकारको यो आदेशमा धेरै कम्पनीहरु सहमत पनि भए तर कोका–कोला तयार भएनन्। यस संशोधनअन्तर्गत कम्पनीले आफ्नो उत्पादनको गोप्य रेसिपी (विवरण) साझा गर्नुको सट्टा भारतबाट बारुदको झोला संकलन गर्नु उपयुक्त ठान्यो र कोका–कोला कम्पनीले भारतीय किनार छाड्नुपर्यो।

कोका कोला भारतबाट बाहिरिएपछि यसको वितरणको व्यवस्थापन गरिरहेको प्योर ड्रिंक्स ग्रुपले आफ्नो कोला ब्रान्ड क्याम्पा सुरु गर्ने अवसरको फाइदा उठायो। जबसम्म कोका–कोलाको स्वाद मानिसको मुखबाट गायब भयो, त्यसको ठाउँ क्याम्पा कोलाले लियो। कोका–कोलाले भारत छोडेपछि प्योर ड्रिंकमात्र होइन सरकारी स्वामित्वमा रहेको कम्पनीले डबल सेभेन कोला लन्च गरे पनि यो पेयले खासै राम्रो प्रतिक्रिया पाएन। अर्कोतर्फ क्याम्पा कोला मानिसहरुको मनपर्ने बन्यो र भारतीय बजारमा टपमा पुग्न सफल भएको छ। –एजेन्सी