भूकम्पले टर्कीको अर्थतन्त्रमा अर्को ठूलो धक्का, मुद्रा लिरामा कीर्तिमानी गिरावट Bizshala -

काठमाण्डौ । टर्की अहिले आर्थिक संकटबाट गुज्रिरहेको छ। टर्कीको मुद्रा लिरा लगातार कमजोर बन्दै गएको छ र मुद्रास्फीति दर ५७ प्रतिशत नजिक पुगेको छ। महँगी बढेपछि सर्वसाधारण मर्कामा परेका छन्।

यसैबीच टर्की र सिरियामा सोमबार बिहान गएको ७.७ म्याग्निच्युडको भूकम्पले समस्या थपेको छ। यस भूकम्पका कारण हालसम्म ४ हजारभन्दा बढीको मृत्यु भइसकेको छ।

अमेरिकी भूगर्भ सर्वेक्षणका अनुसार टर्की र सिरियाका केही भागलाई हल्लाउने यो घातक भूकम्पबाट करिब १ अर्ब डलर नोक्सानी हुन सक्नेछ। पुनर्बीमा ब्रोकर गलाघर रेका प्रमुख विज्ञान अधिकृत स्टिभ बोवेनले जनवरी २०२० मा सोही क्षेत्रमा गएको ६.७ म्याग्निच्युडको भूकम्पले करिब ६० करोड डलर नोक्सान भएको बताए।

यद्यपि, टर्कीमा अनिवार्य बीमा जनतालाई बीमा पोखरी मार्फत प्रस्ताव गरिएको छ। यो २०२१ बीमा नवीकरणको आधारमा करिब २.५ बिलियनको दाबी भुक्तानी क्षमता छ। अर्कोतर्फ सिरियाको कुरा गर्ने हो भने गृहयुद्धका कारण त्यहाँको अवस्था पहिलेदेखि नै खराब छ। खानपानदेखि लिएर धेरै किसिमका समस्या छन्। भूकम्पले समस्या थपेको छ।

बीबीसीले आफ्नो एक रिपोर्टमा टर्कीकी एक महिलालाई उद्धृत गर्दै भनेको छ, ‘गत वर्ष मैले ४५०० लिरा भाडा तिर्दै थिएँ तर मेरो घरधनीले मूल्य बढाउनुपर्ने बताए। हामीले भुक्तान दोब्बर गर्यौं तर अझै फ्ल्याट छोड्नुपर्यो।’ घरहरु अहिले टर्कीमा लगभग ३० हजार लिरामा भाडामा उपलब्ध छन्।

अर्का एक नागरिकले भने, ‘हामी एकाएक गरिब भएका छौँ। मुद्रास्फीति ६०० प्रतिशत महसुस भइरहेको छ तर पेन्सन वृद्धि ३० प्रतिशतमात्रै छ।’

इस्तानबुलमा एक रेस्टुरेन्ट प्रबन्धक एर्सिन फुआट उल्कुले भने, ‘अब त्यहाँ धेरै धनी वा धेरै गरिबमात्र छन्। मध्यम वर्ग छैन। सरकारी सहयोगपछि पनि मुद्रास्फीतिको सामना गर्न गाह्रो छ। यहाँ भविष्य अन्धकारमा छ।’

यस वर्ष टर्कीमा पनि चुनाव हुँदैछ। यस्तो अवस्थामा अर्थतन्त्रलाई बढावा दिन राष्ट्रपति एर्दोगानले रेकर्ड सार्वजनिक खर्च गर्ने घोषणा गरेका छन्। उनको योजनामा ऊर्जा अनुदान, न्यूनतम पारिश्रमिक दोब्बर गर्ने र पेन्सन बढाउनुका साथै २० लाखभन्दा बढी मानिसलाई तत्काल अवकाश लिने मौका दिने समावेश छ। विज्ञहरुले रुस–युक्रेन युद्धसँगै एर्दोगानको नीतिलाई अर्थतन्त्रको कमजोर अवस्थाको कारण मानिरहेका छन्।

सन् २०१८ मा टर्कीमा पनि संकट देखिएको थियो तर त्यसबेला अमेरिकी प्रतिबन्धका कारण यस्तो भएको थियो। अहिलेको अवस्था बिल्कुलै फरक छ।

टर्कीको अवस्था आगामी दिनमा अझ खराब हुन सक्छ। किनकि एर्दोगान आर्थिक सिद्धान्तहरुविपरीत चलिरहेका छन्। उनले निरन्तर ब्याजदर कटौती गरिरहेका छन्। जब कि अन्य देशका केन्द्रीय बैंकले मुद्रास्फीति नियन्त्रणमा ल्याउन ब्याजदर बढाइरहेका छन्।

टर्कीको खुद्रा मुद्रास्फीति अक्टोबर २०२२ मा ८५.५ प्रतिशत पुगेको छ। यो २४ वर्षयताकै उच्च थियो। तर, जनवरीमा मुद्रास्फीति ५७.७ प्रतिशतमा झरेको छ। त्योभन्दा एक महिना अघि डिसेम्बरमा यो ६४.३ प्रतिशत थियो।

अर्कोतर्फ टर्कीको मुद्रा लिराको कुरा गर्ने हो भने डलरको तुलनामा १८.८३ लिरा पुगेको छ। एक वर्ष पहिले ६ फेब्रुअरी २०२२ मा यो १३.५६ लिरा थियो। अर्थात् मुद्रा एक वर्षमा करिब ३८ प्रतिशतले कमजोर भएको छ। –एजेन्सी

यस्ता छन् भूकम्पको आर्थिक प्रभाव