काठमाण्डौ । वित्तीय अनुशासन संस्थामात्र नभएर व्यक्तिमात्र पनि उत्तिकै लागू हुन्छ । जबसम्म वित्तीय अनुशासन कायम रहन्छ तबसम्म मानिसको जीवन सहज र सरल रुपमा अगाडि बढ्न सक्छ ।

वित्तीय अनुशासन कायम राख्न हामीले मासिक रुपमा आफूले गर्नुपर्ने कामको कार्यसूची बनाउन आवश्यक रहन्छ । किनकि विना कार्यसूची अगाडि बढ्दा अनेकन समस्याको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।

मासिक कार्यसूचीमा थुप्रै कामहरु समावेश रहेका हुन्छन् । जसमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण काम हो मासिक बजेट निर्धारण गर्ने । जुन सबैभन्दा कठिन काम हो । यदि मासिक बजेटअनुसार टिकिरहन सफल भइयो भने फाइदाजनक पनि साबित हुन सक्छ ।

निर्धारित बजेटअनुसार चल्न सकियो भने आम्दानी र खर्चमा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । जसका कारण बचत बढ्न गई भविष्यका ठूलै धनराशि सञ्चित गर्न पनि सकिन्छ ।

निर्धारित बजेटअनुसार चल्नको मतलब आम्दानीबाट बचत गर्ने वा जरुरी कामका लागि खर्च गर्नेमात्र होइन । निर्धारित बजेटअनुसार चल्नु भनेको आफ्नो आम्दानीलाई यसरी परिचालन गर्नु हो ता कि मानसिक तनाव पनि नहोस् र जीवनयापन पनि सहज होस् ।

बजेट निर्धारण यसरी गर्नुहोस् कि त्यसलाई राम्ररी कार्यान्वयन गर्न सकियोस्। त्यसैले यदि अझै पनि तपाइँलाई सही तरिकाले बजेट तयार गर्न समस्या भइरहेको छ भने यहाँ उल्लेखित टिप्सहरु पढ्नु र कार्यान्वयन गर्नुहोस् । यसले तपाइँको जीवनमा आइपर्न सक्ने आर्थिक समस्याबाट मुक्ति मिल्नेछ ।

बजेट जटिल होइन यथार्थपरक बनाउनुहोस्

मानिस आफूले तयार पारेको बजेट कार्यान्वयनमा किन समस्या भोगिरहेका छन् त भन्दा मुख्य कारण हो यथार्थपरक नहुनु वा विना योजना बजेट निर्माण गर्नु । बजेट आफ्ना आम्दानीको हिसाबले तयार गर्नुपर्छ । बजेट बनाउँदा अत्यावश्यक सामान जस्तै दैनिक आवश्यकीय सामान, मनोरञ्जनका साधन, बिदा मनाउँदा हुने खर्चलाई सूचीकृत गर्नुपर्छ । त्यसैले मासिक रुपमा गर्नुपर्ने खर्चको सूची बनाउनुहोस् । अनिमात्र प्राथमिकताका आधारमा गरिने कामलाई सूचीमा समावेश गर्नुहोस् । यसरी बनाइने बजेट कार्यान्वयमा जटिलता आउने छैन । 

बजेटलाई प्रभाव पार्ने वस्तुहरुको पहिचान गर्नुहोस्

यदि समस्या निम्याउन सक्ने वस्तु पहिचान गर्न सकियो र त्यसबाट बच्न सकियो भने बजेट कार्यान्वयनमा समस्या उत्पन्न हुने छैन । उदाहरणका कारण कुनै होटेल वा रेस्टुराँमा गएर खाँदा मज्जा आउँछ तर यस्तो बानीलाई कुनै विशेष अवसरमा मात्र सीमित गर्दा फाइदाजनक हुन्छ । एउटा पिज्जा खानलाई २५० रुपैयाँ खर्च गर्नुपर्छ । तर यो सस्तो छ भनेर दैनिक रुपमा खानु वित्तीय र स्वास्थ्य दुवैका लागि ठिक नहुन सक्छ । त्यसैले बजार आएका विभिन्न अनलाइन सपिङप्रतिको आकर्षणलाई कम गर्न आवश्यक छ । आफूलाई चाहिएको बेलामात्र त्यस्ता अनलाइन सपिङ गर्नु वित्तीय हिसाबले फाइदाजनक हुन सक्छ ।

आफ्नो खर्चमाथि नियन्त्रण राख्नुहोस्

आफूले कडा परिश्रम वा मेहनतबाट गरेको आम्दानीलाई समझदारीपूर्वक खर्च गर्न आवश्यक छ । तपाइँले आम्दानी र खर्चमाथि नियन्त्रण राख्न जरुरी हुन्छ । यदि तपाइँले आफ्नो मासिक आम्दानीभन्दा खर्च धेरै गर्नुभयो भने आर्थिक रुपमा तपाइँ संकटमा पर्न सक्नुहुन्छ । त्यसैले आम्दानीको हिसाबले खर्चमाथि नियन्त्रण राख्न अत्यावश्यक छ । त्यस्तै अल्पकालीन ऋण लिनबाट पनि बच्न जरुरी छ । यसले तपाइँमाथि आर्थिक भार निम्त्याउन सक्छ । त्यसैले आम्दानीको हिसाबले खर्चको सूची बनाएर कार्यान्वयन गर्न जरुरी हुन्छ । जसले गर्दा मासिक बजेट तयार पार्न सहजता आउन सक्छ । 

महत्वपूर्ण खर्च र भुक्तान अटोमेटिक बनाउनुहोस्

यो एउटा महत्वपूर्ण फर्मुला हो, जसको मद्दतले तपाइँले आफ्नो निर्धारित बजेटमा टिकिराख्न सक्नुहुन्छ । यदि तपाइँको मासिक तबलबाट कतै गर्नुपर्ने लगानी वा क्रेडिट कार्डको बिलका लागि अटोडेबिट वा अटोमेटिक भुक्तानी सेट गर्नुहोस् । यसले कुनै अनावश्यक वस्तुभन्दा महत्वपूर्ण कार्यहरुमा पैसा गइरहेको सुनिश्चितता हुन्छ । यसका साथै समयमै भुक्तानी गर्नुपर्ने ठाउँमा पैसा गएन कि भनेर चिन्ता लिइरहनुपर्ने अवस्थाबाट मुक्ति मिल्छ । 

परिवारका सदस्यसँग बजेट तयारी विषयमा छलफल गर्नुहोस्

तपाइँ आफ्नो मासिक बजेटमा टिकिराख्न आफ्ना परिवारका सदस्यहरुसँग वा साथीहरुसँग सरसल्लाह गर्नुहोस् । यसबाट तपाइँलाई बजेट कार्यान्वयनमा मद्दत पनि मिल्छ । बजेट निर्माण गर्दा परिवारजनलाई योजनाहरु सुनाउनुहोस् र प्रेरित पनि गर्नुहोस् । यसले गर्दा अनावश्यक खर्च नियन्त्रणमा परिवारका सदस्य पनि राजी हुनेछन् भने भविष्यको वित्तीय लक्ष्य प्राप्तिका लागि पनि सहजता हुनेछ ।

अन्त्यमा

तपाइँ आर्थिक रुपमा कति सबल बन्दै जानुभएको छ भन्ने कुरा तपाइँले मासिक रुपमा बनाउने बजेट योजनाले बताउनेछ । यदि तपाइँले बजेट योजना ठिक बनाउनु भएको छ भने आर्थिक रुपमा तपाइँ सबल बन्न सक्नुहुन्छ । यदि तपाइँलाई लाग्छ कि बजेट योजना राम्रो भइरहेको छैन भने त्यसलाई फेरबदल पनि गर्न सक्नुहुन्छ । बजेट योजना बनाउँदा आम्दानी र खर्चसँग जोडिएका सबै कुरालाई विशेष ध्यान दिन जरुरी हुन्छ । अनिमात्र आर्थिक रुपमा तपाइँ सक्षम हुनुहुनेछ । – एजेन्सी