काठमाण्डौ । साउदी अरब र रुसले कच्चा तेल उत्पादनमा कटौती जारी राख्ने घोषणा गरेका छन्। यो घोषणा वर्ष २०२३ को बाँकी ३ महिनाका लागि गरिएको हो। दुवै देशको यो संयुक्त घोषणाले विश्वभर तेलको मूल्यमा प्रभाव पार्न सक्छ।

पछिल्ला केही सातादेखि तेलको मूल्यमा वृद्धि भएको छ। जसका कारण १ वर्षमा पहिलोपटक कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल ९० डलर पुगेको छ। अक्टोबर २०२२ देखि अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको मूल्य ७५ देखि ८५ डलरको बीचमा रह्यो।

साउदी अरेबियाले प्रतिदिन १० लाख ब्यारेल र रुसले प्रतिदिन ३ लाख ब्यारेल उत्पादन कटौती गर्ने घोषणा गरेको छ। रोयटर्सका अनुसार साउदी र रुसको पछिल्लो निर्णयपछि १० महिनामा पहिलोपटक तेलको मूल्य रेकर्ड स्तरमा पुगेको छ।

साउदी अरेबियाले यस वर्षको गर्मीको सुरुमा तेल उत्पादन कटौतीको घोषणा गरेको थियो। साउदी अरबले हरेक महिना यो कटौतीको निर्णयलाई अगाडि बढाउँदै आएको छ। मंगलबार जब साउदी र रसियाले तेल उत्पादनमा कटौतीलाई थप ३ महिनाका लागि बढाएपछि विज्ञहरु छक्क परेका छन्। यो निर्णयलाई माग र आपूर्तिमा नियन्त्रण कायम राख्ने उपायका रुपमा हेरिएको छ। जसको प्रभाव तेलको मूल्यमा वृद्धिका रुपमा पनि देखिनेछ।

रुस र साउदी अरेबियासँग मिलेर लिइएको यो निर्णयलाई ठूला निर्यातकर्ताबीचको एकताको प्रदर्शनका रुपमा हेरिएको छ। यसका कारण विश्वव्यापी आपूर्तिमा करिब १ प्रतिशतले कमी आउनेछ।  यद्यपि, रुसको कटौतीका बारेमा थाहा पाउन गाह्रो छ। युक्रेन युद्धका कारण लगाइएको प्रतिबन्धका कारण रुसले तेल बेच्न कठिनाइको सामना गरेको छ।

एनर्जी इन्टेलिजेन्सको प्रतिवेदनमा यो कदमले अमेरिकालगायत अन्य देशमा असर पर्ने उल्ल्ेख छ। यी देशले पहिले नै तेलको मूल्य वृद्धि र मुद्रास्फीतिको चुनौती सामना गरिरहेका छन्। यी प्रयासलाई रुस–साउदीको कदमले पनि झट्का दिनेछ।  सन् २०२० को मार्च महिनामा साउदी अरेबिया र रुसबीच तेलको मूल्यलाई लिएर तनाव भएको थियो। साउदी अरबले रुसले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा तेलको घट्दो मूल्यलाई व्यवस्थित गर्न तेल उत्पादन घटाउन चाहेको थियो। तर, रुस उत्पादन घटाउन तयार थिएन।

रुसको यस्तो रवैयाबाट आक्रोशित साउदी अरबले पनि उत्पादन बढाउने र सहुलियत मूल्यमा तेल बेच्ने निर्णय गरेको थियो। कोभिड–१९ को महामारीका कारण विश्वभरका व्यापार व्यवसाय ठप्प हुँदा साउदी अरेबियाले यो निर्णय गरेको थियो। मूल्य घटेकोमा दुवै देशले एक–अर्कालाई दोषारोपण गरिरहेका थिए। रुसको सरकारी टेलिभिजनले आफ्नो मुद्रा रुबलको गिरावटका लागि साउदी अरेबियालाई दोष दिएको थियो।

अर्कोतर्फ साउदी अरेबियाले पनि जवाफी कारबाही गर्ने निर्णय गरेको थियो। गत अप्रिल १ मा साउदी राष्ट्रिय तेल कम्पनी अरामकोले हरेक दिन १२ मिलियन ब्यारेल तेल उत्पादन गर्ने बताएको थियो। यो रुससँगको सम्झौताको तुलनामा २६ प्रतिशत बढी उत्पादन थियो। 

पछिल्लो ३ वर्षमा तेलको संसारमा दुईवटा महत्वपूर्ण परिवर्तनहरु भएका छन् र तिनको प्रभाव निकै व्यापक छ। पहिलो हो कि अमेरिकामा तेल उत्पादन बढेको छ। यो उत्पादन यति बढेको छ कि अमेरिका प्रमुख तेल आयातकर्ताबाट विश्वको महत्वपूर्ण तेल निर्यातक बन्न पुगेको छ। दोस्रो तेलको मूल्य स्थिर राख्न रुस र साउदी अरबबीचको सहकार्य। अमेरिका, रुस र साउदी अरब विश्वका ३ ठूला तेल उत्पादक राष्ट्र हुन्।

अमेरिका पहिलो नम्बरमा छ भने रुस र साउदीबीच दोस्रो नम्बरमा प्रतिस्पर्धा जारी छ। पछिल्लो समय रुस र साउदी अरेबियाबीचको सहकार्यमा नराम्रो असर परेको छ। पेट्रोलियम निर्यात गर्ने देशहरुको संगठन अर्थात ओपेकमा साउदीको वर्चस्व सबैभन्दा बढी छ। सन् २०२० को मार्च महिनामा साउदी अरेबियाले कोभिड १९ का कारण तेलको मागमा भएको ठूलो कमीका कारण ओपेकमार्फत तेल उत्पादन कटौती गर्ने प्रस्ताव गरेको थियो।

रुस ओपेकको सदस्य नभएको र साउदीको प्रस्तावमा जान अस्वीकार गरेको थियो। त्यसपछि दुवै देशमा तेलको विषयमा मूल्ययुद्ध सुरु भएको थियो। त्यसो त हालको कटौती सेप्टेम्बर महिनामा प्रतिदिन ३ लाख ब्यारेलको न्यून स्तरमा पुगेको छ। कच्चा तेलको मामलामा, रूसको निर्यात जून र जुलाईमा तीव्र रूपमा घटेको छ।

इनर्जी इन्टेलिजेन्सले रुसी अधिकारीसँग सम्बन्धित स्रोतलाई उद्धृत गर्दै भनेको छ कि अगस्टमा रुसले गैर–एफएसयू अर्थात् गैरसोभियत संघ राष्ट्रहरुलाई औसत करिब ४३ लाख ब्यारेल तेल आपूर्ति गरेको छ। यो संख्या जुलाईभन्दा बढी हो। ऊर्जा खुफियाले अनुमान गरेको छ कि अगस्टमा रुसको निर्यात पहिलो ७ महिनाको तुलनामा प्रतिदिन लगभग ३ लाख ४० हजार ब्यारेल कम थियो। यो निर्णयले रुसको ध्यान तेल भण्डारण गर्नुको सट्टा उच्च मूल्य सुरक्षित गर्नमा रहेको देखाउँछ।

रुसी तेलमा युरोपेली संघले लगाएको प्रतिबन्धलाई ध्यानमा राख्दै यो निर्णयको आफ्नै महत्व छ। –एजेन्सी